As’lolan sıfır ve bir’dir

Yazıyı ilk Sümerler bulmuş.

Biz böyle biliyoruz ama belki daha önce de bulunmuş da kalıntılarına rastlamamışızdır.

Milattan önce 3000 yıllarından başlayarak Ortadoğu’da bütün kültürler ya kendilerine özgü bir yazı sistemi geliştirmişler ya da başka toplumlardan “copy-paste” yaparak ve tek mangır da telif ödemeyerek hazır yazı sistemlerini kullanmışlar.

(Bu arada Osmanlı’da “mangır” akçe’nin sekizde biri demek. Zaman zaman bu oran değişmiş. Mangırlar “tam” ve “yarım” olarak tedavüle sürülmüş. Hatta bir ara; bir mangır bir akçe etmiş. 19. yy’da ise tedavülden kaldırılmış.)

Bu çağlarda en popüler iki yazı; Mezopotamya dolaylarının “çivi yazısı” ile eski Mısır’ın “hiyeroglif” yazısı imiş. Mısır yazısının kullanımı bölgesel olarak kısır kalırken; çivi yazısı ve Sami dili, tarihin ilk ve en yaygın iletişim aracı olmuş.

İbranice ve Arapça sağdan sola yazılırken Batı niye soldan sağa yazmaya başlamış peki?

Sağdan sola doğru yazmanın kökeni Hazreti Nuh dönemine kadar gidiyor. Hz. Nuh’un üç oğlu var: Sam, Ham ve Yafes. Babaları en çok Sam’ı severmiş ve tufan sırasında ona en çok yardım eden de Sam olmuş. Türkler ne yazık ki Sam’ın soyundan gelmiyor. Biz Yafes’in çocuklarıyız. Yani kutsal kitaplara göre Samiler 22 ayar ise biz Türkler 18 ayarız. Sam’ın soyundan gelenler Araplar ve Farslar. İşte bu yüzden onlara Samiler deniyor. Bu toplumların kullandığı Sami Alfabesi de günümüzde kullanılan alfabe sistemlerinin kökenini oluşturuyor.

Çivi yazısı başlangıçta yukarıdan aşağıya sütunlar halinde yazılırken; her ne hikmetse sonradan sağdan sola doğru yazılmaya başlamış.

(Bu konuda kaynaklar bilgi vermiyor. Ama ben şöyle tahmin ettim. Eğer çivi yazısını yazan adam kısa boylu ise en tepeden aşağı inerken, taş bir merdivenin üstüne çıkıp inmek zorunda kalıyordu. Oysa sağdan sola yazarken bu kadar çok inip çıkmak zorunda kalmıyordu. Peki o zaman sormazlar mı adama; Japonlar ve Çinliler çok mu uzundu diye? Neyse… )

Sami dilleri birkaç istisna dışında sağdan sola doğru yazılıyor anlayacağınız.

Çivi yazıları ya taşlara ya da kil tabletlere, keski kullanılarak kazınıyormuş. Sonra da bu tabletler bir harman yerine serilip buğday gibi kurutuluyor ya da fırınlarda pişiriliyormuş.

Sağ elini kullanan birinin keskiyi veya çekici sol elinde tutarak yazıyı kazımaya başlaması, sağ taraftan işe başlamasını gerektiriyordu. Çünkü yazdığını böylelikle daha rahat görüyordu. Ben de denedim; haklılarmış… Bu pozisyon Araplarda da, İbranilerde de, Fenikelilerde de aynen devam etmiş.

Fenikeliler zamanın şartlarına göre en cesur denizci tüccarlarmış. Suriye, Lübnan ve İsrail dolaylarında yaşamışlar. Akdeniz’in tümünü avuçlarının içine aldıkları gibi; İngiltere’nin batısına, hatta Afrika’nın güneyine kadar dümen kırmışlar. Başka bir kaynakta ise Brezilya’ya bile gittikleri söyleniyor; günahları boynuna. Fenikeliler ulaşabildikleri her yere mallarını pazarladıkları gibi; kendi kültürlerini de götürmüşler. Bu denizci topluluğun yazı yazma şekli her ne kadar kendilerine özgüyse de hem Sümerlerin çivi yazısından, hem de Mısırlıların hiyeroglif yazısından aşırma durumları da varmış.

Önce Yunanlar, Fenikelilerin bu kuzey Sami ağırlıklı alfabesini kendilerine adapte etmişler. Daha sonra da Romalılar harflerin biçimlerini değiştirerek Latin Alfabesini yaratmışlar. Uygarlığın kaynağı Doğu diye boşuna söylememişler demek.

Gel zaman git zaman artık çivi yazısı yerine kâğıt ve mürekkep kullanılmaya başlamış. Latin harflerini kullanan Batılılar; yağlı, leke bırakan ve çabuk kurumayan bir çeşit mürekkep kullanıyorlarmış. Sağ elini kullanan biri, sağdan sola doğru yazmaya başladığında telek tutan eli, daha önce yazmış olduğu satırları boyuyormuş. Bu durumda ya yazının kuruması için bekleniyor ya da mürekkep ele bulaşarak yazı okunmaz hale geliyormuş.

İşte bu nedenle Batı artık soldan sağa doğru yazmaya başlamış. Bugün de teknoloji ve her türlü bilimsel ar-ge olanakları kendilerinde olduğu için, soldan sağa doğru yazma alışkanlığı dünyaya yayılmış.

Ama evrenin dili aslında matematik… Dünya’nın dışında eğer bizden başka zeki yaratıklar varsa diye NASA matematik dilinde mesajlar bırakıyor uzaya. Söz gelimi uzaylılar varsa bu yazdıklarımı asla okuyamayacak!

Ha sağdan yazmışsın, ha soldan…

Klingon diline hiç girmeyeceğim. Sadece “qamuSHa” diyor, başka da bir şey demiyorum.