Op. Dr. Ceyhun İrgil: Temizliğe ve hijyen kurallarına özen gösterin

• Hayriye TURGUT/SONHABER16

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, koronavirüs için alınan tedbirler kapsamında, yurt dışından Türkiye’ye dönenlere ‘14 Gün Kuralı’nı hatırlatırken, Genel Cerrah Op. Dr. Ceyhun İrgil, virüsün bulaşma yolları ve risk grupları hakkında bilgi verdi.

Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve bugüne kadar 4 bin 300’den fazla insanın ölümüne, 121 binden fazla insanın karantina altına alınmasına neden olan corona virüsüyle ilgili haberler gelmeye devam ediyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, Cenevre’deki genel merkezde corona virüsü (Covid-19) gündemiyle yaptığı açıklamada, Çin dışında vaka sayısının 13 kat arttığını ifade etti. Ghebreyesus Corona Virüs için, kıta ve tüm dünya gibi çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklara verilen “pandemi” olarak nitelendirme kararını aldıklarını açıkladı.

Çin’de ortaya çıkan ve tüm dünyada korku ve paniğe neden olan corona virüsü ile başta Sağlık Bakanlığı olmak üzere tüm kurum ve kuruluşlar tedbir almaya devam ederken, Genel Cerrah Op. Dr. Ceyhun İrgil, virüs hakkında merak edilenleri SONHABER16 Gazetesi’ne yanıtladı.

Koronavirüs ya da corona virüsü adıyla bilinen hastalık nedir?

1970’lerden beri bildiğimiz bir virüs ailesinin yeni ve değişime uğramış bir üyesinin (COVİD-19) yaptığı viral bir hastalıktır. Birçok virüs hastalığı vardır ancak bu corona virüsün hızla insana bulaşması ile dünya çapında salgına yol açması ve öldürücü olması nedeniyle şu an dünya gündeminde.

Coronavirus’lar RNA virüsleridir. Yüzeylerinde çubuksu uzantıları vardır. Bu çıkıntıların Latince’deki “corona”, yani “taç” anlamından yola çıkılarak bu virüslere coronavirus (taçlı virüs) ismi verilmiştir. İnsanlarda coronavirusun neden olduğu hastalık spektrumu basit soğuk algınlığından ağır akut solunum sendromuna kadar değişkenlik gösterebilmektedir.

İnsan ve hayvanlarda çeşitli derecelerde respiratuar, enterik, hepatik, nefrotik ve nörolojik tutulumlarla seyreden klinik tablolara neden olabilmektedir. Çin’in Hubei eyaleti, Vuhan şehrinde, 31 Aralık 2019’da etiyolojisi bilinmeyen akciğer enfeksiyonu vakaları bildirilmiştir. Vuhan’ın güneyindeki Vuhan Güney Çin Deniz Ürünleri Şehir Pazarı (farklı hayvan türleri satan bir toptan balık ve canlı hayvan pazarı) çalışanlarında kümelenme olduğu belirtilmiştir. Vakalarda ateş, solunum zorluğu ve akciğer pnömonik infiltrasyonu ile uyumlu bulgular tespit edilmiştir. DSÖ’nün Çin Halk Cumhuriyeti’ne ait COVID-19 raporuna göre ölüm vakaları genellikle ileri yaştaki ya da eşlik eden sistemik hastalığı (hipertansiyon, diyabet, kardiyovasküler hastalık, kanser, kronik akciğer hastalıkları başta olmak üzere diğer immunsüpresif durumlar) olan bireyler olmuştur. İlk dış ülkede görülen vaka 13 Ocak 2020’de Tayland’dan bildirilen, 61 yaşındaki Çinli bir kadındır. İlerleyen günlerde vaka bildiren ülkelerin sayısı giderek arttığı gibi şubat ayı sonlarında yerli bulaşın yaşandığı ülkeler ortaya çıkmaya başlamıştır. Mart 2020 başı itibariyle Çin’de salgının hızı yavaşlarken, İran, Kore Cumhuriyeti (Güney Kore) ve İtalya’da COVID-19 vakaları ve buna bağlı ölümler hızla artmaktadır.

ENFEKSİYONUN YAYGIN BELİRTİLERİ

Virüs nasıl bulaşıyor ve hastalıkta hangi belirtilere rastlanıyor?

Hastalık esas olarak insandan insana temas ve damlacık yoluyla bulaşmaktadır. Ayrıca hasta bireylerin öksürme, hapşırma yoluyla ortaya saçtıkları damlacıklara diğer kişilerin elleri ile temas etmesi sonrasında ellerini ağız, burun veya göz mukozasına götürmesi ve temas etmesi ile bulaşmaktadır. Asemptomatik kişilerin solunum yolu salgılarında virüs tespit edilebilmekte, ancak esas bulaşma hasta bireylerden olmaktadır. Çin’deki olguların epidemiyolojik özellikleri incelendiğinde ortalama kuluçka süresinin 5-6 gün (2-14 gün) olduğu bazı vakalarda 14 güne kadar uzayabileceği gözlenmiştir. COVID-19’un bulaştırıcılık süresi kesin olarak bilinmemektedir. Semptomatik dönemden 1-2 gün önce başlayıp semptomların kaybolmasıyla sona erdiği düşünülmektedir. Enfeksiyonun yaygın belirtileri solunum semptomları, ateş, öksürük ve solunum zorluğudur. Daha ciddi vakalarda, pnömoni, ağır akut solunum yolu enfeksiyonu, böbrek yetmezliği ve hatta ölüm gelişebilir.

Virüsün özellikleri neler?

Virüsün asıl sorun olan özelliği kolay ve hızlı bulaşmasıdır. Bir başka temel sorun RNA virüsü olarak kolayca değişim ve adaptasyon geçirmesi. Bu da virüsü bilinmez yapıyor. Bugün alınan önlemlerin ve endişenin asıl nedeni virüs salgını aşısının ve net bir tedavisinin olmaması ve en önemlisi salgının nereye, ne kadar gideceğinin bilinmemesidir.

Bu hastalığın ortaya çıkış nedeni sizce nedir?

Virüs salgınları hep vardı, olacak. Dünya bundan önce de bir çok salgın gördü, yaşadı. Bu dünyanın doğası içinde olağan bir durum ancak bu salgınların böylesi sıklaşması ve kolay yayılması insanın doğaya ve hayata çok müdahale etmesidir. İnsan doğanın dengesini bozuyor ve ekolojinin kurallarına uymuyor. Aslında biraz da doğanın dengesini bozan insanlığın ödediği bir bedel bu.

Korona virüstü hangi yaş grubu risk oluşturuyor?

Asıl risk grubu yaşlılar ve bağışıklık sistemi sorunlu insanlar, kronik hastalığı olanlar…

Nasıl korunabilirsiniz?

* Hasta insanlarla temastan kaçınılmalıdır. (mümkün ise en az 1 m uzakta bulunulmalı)

* Gıda güvenliği önerilerine dikkat edilmelidir. (çiğ süt ve hayvansal ürünler tüketmemek, çiğ tüketilecek sebze ve meyveleri iyice yıkayarak tüketmek gibi)

* El hijyenine dikkat edilmelidir, sık aralıklarla temizlenmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.

* Öksürme veya hapşırma sırasında burun ve ağzın tek kullanımlık kâğıt mendil ile kapatılması, kâğıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içinin kullanılmasına dikkat edilmesi, çevreye hastalık etkeninin bulaşmasını azaltmada etkilidir.

* Özellikle solunum bulguları (ateş, burun akıntısı, burun tıkanıklığı, hapşırma, öksürme, boğaz ağrısı gibi) varlığında, öksürük ve hapşırma sırasında dikkat edilmesi, ellerin sık olarak yıkanması, mümkünse kalabalık yerlere girilmemesi, eğer girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burnun kapatılması, mümkünse tıbbi maske kullanılması önerilmektedir.

* Hasta olmayan kişilerin maske takmasına gerek yoktur.

Tedavisi var mı?

Şu an hastalık kesin tanısı sonrası, kişinin izole edilmesi ve palyatif viral tedavi yapılıyor. Henüz aşı yok. İyi haber; hastaların bir çoğu palyatif tedavi ile iyileşebiliyor.

Koronavirüs aşısı bulundu mu?

Hayır henüz kullanılan aşı yok. Ancak aşı çalışmaları sürüyor. Ancak faz çalışmaları nedeniyle bu yıla yetişeceğini sanmıyorum.

Ne kadar ölümcül?

Sadece yaşlılarda riski yüksek. Ölüm oranı düşünüldüğü kadar yüksek değil.

2003 yılında 800’e yakın kişinin hayatını kaybetmesine neden olan SARS virüsünün yarasalardan yayıldığı düşünülüyordu. Sizce hangi hayvandan kaynaklanıyor?

Corona virüs için de aynı kaynak söyleniyor. Maalesef bu Çinlilerin her şeyi yeme alışkanlığı veya kültürü insanlık için sorun oluyor. Çünkü bunlar doğadaki hayvanlarda olan virüsler, bu yolla insana geçince salgınlara yol açıyor.

İnsandan insana nasıl bulaşıyor?

Tamamen doğrudan temas ve damlacık yolu ile.

Neden bu kadar hızlı yayıldı?

Virüsün yeni bir yapısı var. Aslında tüm virüsler kadar hızlı. Ancak Çin’de önce ne olduğunun anlaşılmaması ve ardından gizleme çalışmaları zaman kaybettirdi. Özellikle İtalya’nın önlemlerini almada gecikmesi virüsün Avrupa’ya hızla yayılmasında maalesef çok etkili oldu.

Salgın nasıl durdurulabilir?

Önce yayılımının yani salgının kontrol altına alınması lazım. Öncelikle insanların toplu temasını kesmek virüsün yayılmasını azaltacaktır. Bunu büyümek ve gelişmek için tarlaya ekilmek zorunda olan bir tohum gibi düşünün. Tarlada toprak ve su olmazsa tohum büyümez, gelişmez. Virüs de insana ulaşamazsa gelişimi ve yayılımı duracaktır.

TÜRKİYE’YE GELİŞİ GECİKTİ

Aralık ayından bu yana dünyada bir çok ülkede görülmesine rağmen, Türkiye’de geçtiğimiz hafta tespit edildiği açıklandı. Sizce bunun nedeni nedir? Tespit mi edilemedi ya da gizlendi mi?

Türkiye’ye gelişi gecikti. Yoksa virüsler din, mezhep, siyaset, ülke, millet, ümmet tanımaz. Ayrıca Türkiye’nin ilk anda Çin ve İtalya izolasyonu bizi bir süre korudu. Ancak Avrupa’daki yükseliş ve yurtdışı ziyaretlerin devam etmesi nedeniyle virüsün ülkeye girişini engellemek neredeyse olanaksızdı.

Dünya Bankası’nın koronaya karşı 12 milyar dolarlık yardım paketini açıklamasının hemen ardından Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan ‘virüs tespit edildi’ açıklaması manidar geliyor mu?

Hayır gelmiyor, alakası yok. Bu konuda Sağlık Bakanı’nın günahını almak doğru değil. Zaten başından beri bilgilendirme yapıyorlardı ve bu süreci şu ana kadar doğru ve tutarlı götürdüler. Eğriye eğri, doğruya doğru. Ama yardım paketi veya kredi ile bunu bağlamak haksızlık olur. Tıp ve hastalık; siyaset, kredi, banka falan tanımaz. Ne olması gerekiyorsa o olur.

Sağlık Bakanlığı’nın aldığı tedbirler nelerdir? Sizce yeterli midir?

Sağlık Bakanlığı ve Bilim Kurulu’nun aldığı tedbirler doğru ve yerinde.

BURSA’DA DA YETERİNCE YOĞUN BAKIM YATAĞI YOK

Koronavirüs hastalığı için, Türkiye’de 25 karantina hastane belirlendi. Bursa Yüksek İhtisas ve Şehir Hastanesi söz konusu listede yer alıyor. Sizce Bursa bu hastalığa yeterince hazırlıklı?

Bursa veya başka bir kent fark etmez. Elbette büyük bir salgın olursa kontrol etmek zorlaşır. Şu hali ile beni tek endişelendiren; ülkede de, Bursa’da da yeterince yoğun bakım yatağı yok. Yıllardır söylediğim ve her fırsatta dile getirdiğim bir sorun; bu ülkenin ve Bursa’nın daha fazla yoğun bakım yatağına ihtiyacı var. Öncelikli bir konu bu. Ben Türkiye’nin de, Bursa’nın da bu sorunu aşabilecek güce ve yeterli deneyim ile sağlık ordusuna sahip olduğunu düşünüyorum.

Aynı zamanda yerel yönetimler de çeşitli tedbirler aldığını açıklıyor. Kapalı alanlar için alınan tedbirler nasıl olmalı?

Aslında olay belli. Temas azaltılacak. Artık her tedbiri ve uyarıyı da devletten,belediyeden beklemek anlamsız. Aklımız yok mu? Her şey bir yana hadi ülkeyi ve toplumu düşünmüyorsan bile, kendimizi ve ailemizi korumak için kurallara, temizliğe uymak bize kalmış bir konu. Devlet herkesin başına bekçi dikemez. İnsanların da sorumluluğu var. Bir kaç ay kahvehaneye gitme, ne olur ki? Kalabalıktan uzak dur. Çok mu zor bunları yapmak?

TEMİZLİĞE VE HİJYEN KURALLARINA UYUN

Kalabalıkların oluşturduğu açık alanlarla ilgili alınan tedbirleri ve dezenfekte çalışmaları hakkında neler söylersiniz?

Temizlik açısından elbette zararı olmaz. Ancak stadların, dev alanların, açık alanların dezenfekte edilmesi çok anlamlı değil. Zira asıl bulaş, insandan insana olan bulaş. Virüs zaten güneşli veya açık ortamda belli bir sürede yok oluyor. Çok şükür ki; dayanaklı bir virüs değil. Bu nedenle asıl olan kişilerin temasının azalması, kalabalık ortamların azaltılması. Bence en önemlisi zihniyet olarak bu salgını ciddiye almak ve sorumluluk hissetmek. Salgının böylesi etkili ve tehlikeli boyuta gelmesinin asıl nedeni; bunu ciddiye almayan, gevşek davranan kişi ve kurumlardır.

Bir hekim olarak sizin önerileriniz ve tavsiyeleriniz nelerdir?

Bu salgın ve olağanüstü durum bitene kadar kendinizi ve ailenizi kalabalıklardan uzak tutun. Riskli kişilerle temas etmeyin. Temizliğe ve hijyen kurallarına uyun. Sağlıkçılara inanın ve güvenin.